Szkło, plastik, karton czy metal?

Który z materiałów jest bardziej ekologiczny? Jakie opakowania kosmetyków powinniśmy wybierać z uwagi na dobro środowiska Plastik, który podlega recyklingowi, szkło z odzysku, papierowe tuby, a może aluminium? Sprawdzamy.

Jak wybrać najbardziej ekologiczne opakowanie spośród aluminium, szkła, papieru i pastiku? Dziś w debacie publicznej powszechna jest opinia, że „plastik jest zły”. Zamiast jednoznacznie i dość szybko wydawać wyroki, należy wziąć pod uwagę kilka kryteriów.

Wpływ na środowisko to nie tylko recyklowalność oraz ilość odpadów, które dziś trafiają do śmieci. Jakie surowce są niezbędne do wytworzenia danego opakowania? Czy na pewno są odnawialne? Jak się je pozyskuje? Istotny jest także proces produkcji, a w nim ilość energii niezbędna do przetworzenia danego materiału, ilość zużywanej, m.in do chłodzenia instalacji, emisja CO2. Nie bez znaczenia są także właściwości danego materiału. Liczy się masa i wielkość produktu w opakowaniu – to one wpływają na ilość energii zużytą w transporcie i liczbę opakowań, które można zmieścić w jednym samochodzie. Ważna jest też recyklowalność samego materiału. Wszystkie te czynniki oraz współzależności między nimi, sprawiają, że porównanie właściwości środowiskowych materiałów jest niezwykle trudne. Nie da się kategorycznie stwierdzić– jeden materiał jest eko, a inne nie. Dlatego poniżej przedstawiamy wady i zalety środowiskowe każdego z materiałów opakowań.

Tektura i papier

Czy papier jest rzeczywiście eko? Papier jest zasobem odnawialnym, nie wymaga użycia paliw kopalnych. Właściwa gospodarka leśna gwarantuje stałą podaż drzewa na papier i drewno. A większość drzew wykorzystywanych do produkcji papieru, specjalnie w tym celu posadzono.  Papier jest też lekki, lżejszy niż szkło. A więc do jego transportu potrzeba mniej energii. Jest także recyklowalny. Tekturę (jeśli jest czysta) da się przetworzyć w 100%. Na papierze lub tekturze łatwo jest drukować informacje o produkcie, a farby można potem usuwać w procesie recyklingu. Papier łatwo się rozkłada. Torby papierowe, które nie nadawały się do recyklingu (bo były zanieczyszczone i trafiły na wysypisko śmieci, rozkładają się samoistnie już po upływie miesiąca. Jeśli torba (np. prezentowa) jest pokryta warstwą innego materiału, rozkłada się 2 do 5 miesięcy. Opakowaniom z tektury zajmuje to 1-2 miesiące.

Minusy używania papieru? Nie da się w papier zapakować większości kosmetyków! Szczególnie tych, które zawierają wodę. Dlatego papier i tekturę wykorzystuje się głownie jako opakowania zewnętrzne (kartoniki) lub transportowe kosmetyków. Do pakowania bezpośredniego kosmetyków zawierających wodę trzeba by było używać laminatu – papieru powleczonego innym materiałem, np. metalem lub plastikiem. Taki materiał jest jednak trudny w recyklingu. W sam kartonik można pakować niektóre produkty o niskiej zawartości wody – na przykład mydło – czy niektóre produkty w proszku. Papier jest też mało trwały i łatwo ulega zawilgoceniu lub uszkodzeniu, dlatego nawet produkty, które mają mało wody, ale są używane przez dłuższy czas (np. puder do twarzy) – trudno jest pakować w papier.

Jeśli papier nie pochodzi ze źródeł ekologicznych lub recyklingu, jego źródłem mogą być świeżo ścięte drzewa. Dlatego warto sprawdzić czy na opakowaniu widnieje logo certyfikatu FSC (Forest Stewardship Council). FSC zapewnia możliwość wyboru produktów takich jak papier czy drewno, które zostały pozyskane w przyjazny środowisku, odpowiedzialny społecznie i ekonomicznie sposób. Jak wybierać opakowania z papieru, aby zmniejszać nasz wpływ na środowisko? Jeśli masz wybór – wybierz kosmetyk bez opakowania zewnętrznego z papieru. Czasem wystarczy sam słoiczek, tuba lub butelka. Unikaj opakowań, które są znacznie większe niż produkt w środku. Duże opakowanie to niepotrzebnie zużyty materiał oraz mniej produktów, które można przewieźć w samochodzie – a więc większe zużycie energii. Unikaj (jeśli to możliwe) papieru laminowanego. Jest trudniejszy w recyklingu, mimo, że często wygląda bardziej atrakcyjnie.

Aluminium

Produkcja aluminium z naturalnych rud boksytu – wymaga intensywnej eksploatacji środowiska i prowadzi do jego zniszczenia. Dlatego obecnie zdecydowana większość aluminium znajdującego się na rynku, pochodzi z recyklingu. Metale można bowiem przetwarzać w nieskończoność! To ich duża zaleta. Są też inne zalety aluminium. Jak ten metal sprawdza się jako materiał do wytwarzania opakowań? Jest lekki i odporny na zniszczenie. Pozwala na tworzenie opakowań niewielkich rozmiarów w stosunku do masy lub objętości produktu. Pozostawia więc najniższy ślad transportowy. Opakowania z aluminium można poddawać recyklingowi praktycznie w nieskończoność. Jest to także najczęściej przetwarzany materiał na świecie.

Jest też niestety kilka minusów stosowania aluminium do produkcji opakowań. Przetwarzanie (przetapianie) aluminium wymaga ogromnych ilości wody i energii. Generuje też różnorodne zanieczyszczenia. Puszki, które trafiają na wysypisko śmieci rozkładają się do 500 lat. Dlatego produkcja opakowań aluminiowych wiąże się ze znacznymi ilościami odpadów stałych i osadów. A te wymagają utylizacji.

Plastik

Większość opakowań plastikowych powstaje z surowców nieodnawialnych – ropy i gazu ziemnego. Ale coraz częściej pojawiają się też plastiki otrzymywane ze źródeł odnawialnych – na przykład trzciny cukrowej lub buraków. W procesie chemicznym cząsteczki z ropy lub roślin są rozbijane na mniejsze cząsteczki zwane monomerami, które są następnie łączone chemicznie w długie łańcuchy zwane polimerami. To tworzywa sztuczne, które spotykamy w postaci butelek na wodę, opakowań na żywność i wielu innych przedmiotach. Większość plastikowych butelek na napoje wykonana jest z politereftalenu etylu (PET), a opakowania kosmetyków produkowane są często z polipropylenu (PP) lub polietylenu (HDPE).

Jakie są zalety opakowań plastikowych? To tworzywo lekkie, więc jego transport wymaga mniejszych ilości paliwa. Odbywa się też na małe odległości (producentów tworzyw i opakowań z tworzyw jest wielu), więc pozostawia niski ślad transportowy. To materiał o wysokiej trwałości, więc można go używać bardzo długo. Jest też wyjątkowo łatwy w przetwarzaniu. Jego formowanie wymaga stosunkowo niskich temperatur, więc zużycie energii jest mniejsze niż w przypadku metali i szkła. Opakowania plastikowe są szczelne i zapewniają bezpieczeństwo wielu rodzajów produktów, w tym – kosmetyków. Skutecznie chronią też produkty przed zepsuciem – zakażeniem mikrobiologicznym lub bezlitosnym działaniem światła i tlenu. Zapobiegają marnowaniu żywności i wielu innych produktów codziennego użycia. Cenne właściwości i atrakcyjna cena sprawiają, że współczesna gospodarka bez tych tworzyw nie mogłaby funkcjonować.Szerokie wykorzystanie tworzyw sztucznych wynika z tego, że po uwzględnieniu ilości energii zużywanej w wydobyciu, transporcie i produkcji – okazuje się, że generują mniejszy wpływ na środowisko niż szkło czy aluminium.

Jakie są minusy plastiku? Wyjątkowe właściwości plastiku sprawiły, że stał się on wszechobecny, a my nie umiemy odpowiedzialnie nim zarządzać. Dlatego wiele produktów i opakowań z plastiku trafia do środowiska, w tym – do mórz i oceanów lub są składowane na wysypiskach. Plastik jest recyklowany, ale nie każdy i najczęściej tylko kilka razy. Niektóre miękkie plastiki w ogóle nie nadają się do przetwarzania przynajmniej dziś. Obecna recyklowalność plastiku jest dość niska – sięga zaledwie 30%. Zależy ona też od jego składu i złożoności użytych polimerów. Natomiast w przyszłości będzie wyższa. Komisja Europejska już narzuciła znacznie wyższe poziomy recyklingu: 50% do 2025 i 55% do 2030. Plastik jest bardzo trwały. Opakowania plastikowe rozkładają się po ponad 450 latach, ale nigdy nie zupełnie. Dlatego tak ważna jest segregacja odpadów plastikowych, która zapobiega trafianiu plastiku do środowiska. Plastik, który trafi do środowiska może ulegać fotodegradacji. Fotodegradacja może powodować uwalnianie do środowiska drobin plastiku zwanych mikroplastikami. A te stanowią zagrożenie dla zdrowia, ponieważ są zjadane przez zwierzęta i trafiają do łańcucha pokarmowego. Niestety recykling plastiku obecnie jest droższy niż produkcja tego nowego. W kolejnych latach pewnie będzie się to zmieniać – bo. Wreszcie – do powstania plastiku wykorzystuje się ropę naftową, które są surowcem nieodnawialnym.

Plastik ma więc wiele wad. Jednak w porównaniu z innymi materiałami wpada całkiem nieźle. Wbrew powszechnej ostatnio opinii, że należy go zakazać, musimy nauczyć się lepiej i bardziej odpowiedzialnie z nim powstępować. Na przykład segregując odpady we właściwy sposób, aby ułatwić późniejszy recykling. Trzeba również pamiętać, że wspomniane wady plastiku – to stan na dziś. Obecnie cała Europa wprowadza zasady gospodarki o obiegu zamkniętym. Do 2030 roku prawie wszystkie opakowania z tworzyw sztucznych będą się nadawały do recyklingu, a ilość recyklowanego faktycznie plastiku wzrośnie do 55%. Już teraz coraz więcej firm przeprojektowuje opakowania, zaczyna wykorzystywać surowce wtórne (recyklaty) do produkcji opakowań lub poszukuje tworzyw z surowców odnawialnych.

Szkło

Czy szkło jest bardziej ekologiczne niż inne materiały? Często spotykamy taki pogląd. Szkło jest bardzo bezpiecznym materiałem – nie uwalnia żadnych szkodliwych substancji, najlepiej ze wszystkich materiałów chroni produkt, na przykład kosmetyk. Inne zalety szklanego opakowania? Można je przetwarzać w nieskończoność – bez utraty jakości. Aż 80% odzyskanych opakowań szklanych wykorzystuje się do produkcji nowych butelek. To obniża ślad węglowy – produkcja nowego szkła z piasku wymaga większego zużycia energii niż jego przetwarzanie. Trafiając na wysypisko śmieci, szkło jest obojętne. Nie wydziela szkodliwych chemikaliów.

Negatywne aspekty opakowań ze szkła? jest ciężkie, więc ma wysoki ślad transportowy. Jest delikatne, łatwo się tłucze – wymaga dodatkowego zabezpieczenia na czas transportu (dużych ilości tektury, dodatkowego miejsca). Szklane butelki rozkładają się podobno przez ponad milion lat. Recykling szkła często wymaga transportu na duże odległości – a tym samym dużych ilości energii na transport. W niektórych miejscach jest nieuzasadniony ze względów ekonomicznych. Wymaga bowiem specjalistycznego sprzętu ľ w tym specjalnego, bardzo energochłonnego pieca, w którym przetapia się szkło w temperaturze 1200 stopni! Szkło, gdy się potłucze – o co nietrudno – może być zagrożeniem dla zdrowia i życia ludzi. Opakowania szklane są też ciężkie, więc niektórych produktów nie da się w nie zapakować. Wyobraźmy sobie litrowy żel pod prysznic w szklanej butelce…

Podsumowując aspekt ekologiczny opakowań, najlepiej jest więc postawić na różnorodność, ale jednomateriałowość. Zdecydowanie lepszym pomysłem na opakowanie kosmetyku jest plastikowa tuba z recyklingu (albo taka, którą można przetwarzać) niż butelka ze szkła, z pompką z plastiku i metalowymi elementami, gdyż wiele osób wrzuci ją do jednego kosza zamiast rozdzielić na kilka. Na dodatek jej wytworzenie a następnie przetworzenie wiąże się z dużym wydatkiem energetycznym. Bardzo ekologiczny jest papier i tektura, pod warunkiem, że mają certyfikat FSC. Wciąż pojawiają się też nowe rozwiązania – rodem z natury – którym również warto dać szansę, jak PLA (tworzywo powstałe z włókien kukurydzy), opakowania z kombuchy czy skórek ananasa. Sam plastik też nie jest złym materiałem. Mądrze segregowany można kilkukrotnie wykorzystać. Wszystko więc sprowadza się do tego, żeby ekologiczny punkt widzenia nie ograniczał się tylko do samego powstawania opakowań, ale też brać pod uwagę fakty, co później się z nimi stanie i czy da się je ponownie wykorzystać.