PEG w kosmetykach - co to jest, czy jest się czego bać?

W opinii publicznej panuje przekonanie, że niektóre składniki stosowane w przemyśle kosmetycznym, nie są bezpieczne. Posiadają złą sławę niestety niesłusznie rozpowszechnianą przez nierzetelne źródła. Przykładem takiej grupy składników są PEG-i. Skrót PEG pochodzi od angielskiej nazwy Polyethylene Glycol (glikol polietylenowy). PEG-i to substancje należące do grupy syntetycznych polimerów powstałych w wyniku reakcji polimeryzacji tlenku etylenu (reakcji chemicznej, w której mniejsze cząsteczki łączą się, tworząc większą cząsteczkę – polimer). Polimery to związki składające się z różnej liczby powtarzających się, jednakowych elementów (merów) w cząsteczce polimeru. Opisując polimer bardziej obrazowo, można go porównać do pociągu, który składa się z różnej ilości jednakowych wagonów. W zależności od tego, ile jednostek (merów – analogicznie wagonów) wchodzi w skład cząsteczki polimeru, uzyskujemy substancję o różnej masie i odmiennych właściwościach. Długość łańcucha ma wpływ na stan skupienia PEG-ów, dlatego też mogą występować w formie płynnej, półstałej lub stałej. Im dłuższy łańcuch (większa masa cząsteczki) tym stan skupienia zmienia się z płynnego w półstały,
a następnie w stały.

PEGi – jakie funkcje pełnią i gdzie występują?

Właściwości PEG-ów zależą od ich zróżnicowanej struktury (różnią się długością łańcucha polimerowego i jego budową). Dzięki temu ich zastosowanie w przemyśle jest bardzo szerokie, zarówno w farmaceutycznym jak i kosmetycznym. PEG-i mogą pełnić wiele funkcji
w kosmetykach. Role, które pełnią nie brzmią do końca znajomo, jeśli nie jest się technologiem kosmetycznym, ale postaramy się to wyjaśnić, np:

emulgator (składnik umożliwiający powstanie emulsji poprzez połączenie fazy wodnej
i olejowej), przykład: PEG-100 Stearate,
solubilizator (umożliwia wprowadzenie do roztworu wodnego substancji nierozpuszczalnych lub słabo rozpuszczalnych w wodzie, np. kompozycje zapachowe, substancje tłuszczowe), przykład: PEG-40 Hydrogenated Castor Oil,
modyfikator reologii (substancja poprawiająca właściwości aplikacyjne produktu kosmetycznego poprzez wpływ na zmianę konsystencji kosmetyku), przykład: PEG-150 Laurate w preparatach myjących,
humektant (substancja higroskopijna zatrzymująca wodę; zapobiega wysychaniu masy kosmetycznej przy ujściu butelki, tuby), przykład: PEG-4, PEG-12.
środek powierzchniowo-czynny (substancja myjąca), przykład: PEG-10 Cocoate.

PEG-i spotykane są w składach wielu kosmetyków z odmiennych kategorii. Występują zarówno
w kosmetykach pielęgnacyjnych (np. kremy, balsamy, mleczka), kosmetykach myjących (np. szampony, żele pod prysznic, płyny do kąpieli), w produktach do ochrony przeciwsłonecznej (np. balsamy do opalania) oraz w kosmetykach do makijażu (np. podkłady, bazy pod makijaż, maskary).

Czy PEGi są bezpieczne w kosmetykach?

W Internecie można znaleźć przeróżne informacje na temat PEG-ów, w tym dotyczące rzekomego szkodliwego działania PEG-ów na skórę. Natomiast fakty są takie, że PEG-i to substancje bezpieczne o dobrze poznanym profilu toksykologicznym, co oznacza, że zostało dokładnie zbadane i określone w jaki sposób PEG-i oddziałują na organizm. Niezależne instytucje naukowe regularnie oceniają bezpieczeństwo stosowania różnych substancji kosmetycznych, w tym
PEG-ów, uwzględniając aktualny stan wiedzy naukowej i rozwój naukowo-techniczny.

Zespół ekspertów amerykańskiego organu naukowego CIR (Cosmetic Ingredient Review) potwierdził w swoim raporcie z 2010 r. bezpieczeństwo stosowania PEG-ów w produktach kosmetycznych. CIR uwzględniając w swojej ocenie dostępne dane toksykologiczne uznał, że PEG-i nie są genotoksyczne (nie uszkadzają materiału genetycznego), rakotwórcze i nie działają szkodliwe na rozrodczość. Panel ekspertów CIR stwierdził, że PEG-i nie są toksyczne ani po podaniu doustnym ani na skórę. PEG-i ogólnie charakteryzują się dobrymi właściwościami dermatologicznymi – nie działają drażniąco i uczulająco. Natomiast, u osób bardziej wrażliwych, niektóre PEG-i mogą powodować podrażnienie oczu i skóry, ponieważ posiadają niewielki potencjał uczulający (skłonność do wywoływania uczuleń i reakcji alergicznych). Raporty potwierdzające bezpieczeństwo stosowania PEG-ów w kosmetykach publikowane są od wielu lat (np. raport CIR z 2001 r.). Panel ekspertów CIR aktualizuje swoje opinie naukowe, zgodnie z przyjętymi procedurami, dlatego też w 2017 r. został opublikowany raport, będący aktualizacją raportu z 2001, uwzględniający najnowsze dane naukowe. W raporcie CIR z 2017 r. zostało ponownie potwierdzone bezpieczeństwo stosowania w kosmetykach badanych składników PEG-owych. Ponadto w zaktualizowanym raporcie zostało usunięte zalecenie, aby nie stosować
PEG-ów na skórę uszkodzoną. Dodatkowe informacje dotyczące bezpieczeństwa stosowania PEG-ów i ich pochodnych w produktach kosmetycznych publikowane są również w czasopismach naukowych, np. w Toxicology, International Journal of Toxicology, Toxicological Research. Podsumowując, PEG-i przebadano wielokrotnie i za każdym razem wniosek końcowy był taki sam – PEG-i stosowane w produktach kosmetycznych są bezpieczne.

Działanie rakotwórcze PEG-ów – fakt czy mit?

Oczywiście jest to MIT – nieprawdziwa informacja, którą można spotkać w nierzetelnych źródłach w sieci (blogi, fora dyskusyjne). PEG-i nie wykazują działania rakotwórczego. Wątpliwości, dotyczące rzekomego działania rakotwórczego, przypisywane PEG-om wynikają z tego, że PEG-i mogą być w nieznacznym stopniu zanieczyszczone 1,4-dioksanem, który wykazuje działanie rakotwórcze. 1,4-dioksan powstaje jako produkt uboczny w procesach wytwarzania niektórych składników kosmetycznych, w tym PEG-ów. Amerykańska Agencja Ochrony Środowiska (EPA) sklasyfikowała 1,4-dioksan jako „prawdopodobnie rakotwórczy dla ludzi” na podstawie badań na zwierzętach. Działanie rakotwórcze na człowieka nie zostało potwierdzone. Występuje ono jedynie w dużych dawkach 1,4-dioksanu, jak podaje Komitet Naukowy ds. Toksyczności, Ekotoksyczności i Środowiska. 1,4-dioksan jest zakazany do stosowania w kosmetykach zgodniez rozporządzeniem kosmetycznym 1223/2009.
Aczkolwiek, rozporządzenie 1223/2009/WE dotyczące produktów kosmetycznych dopuszcza obecność w kosmetyku nieznacznej ilości substancji niedozwolonej pod warunkiem, że nie wpływa ona na bezpieczeństwo produktu. Amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) uznała, że śladowe ilości 1,4-dioksanu, występujące w kosmetykach, nie stwarzają zagrożenia dla zdrowia ludzi. Inny niezależny organ naukowy – Komitet Naukowy ds Bezpieczeństwa Konsumentów (SCCS) w swojej opinii z 2015 r. potwierdził, że kosmetyki zanieczyszczone 1,4-dioksanem w ilości do 10 ppm nie stanowią zagrożenia dla zdrowia konsumentów.
Ponadto, obecność zanieczyszczeń w produkcie kosmetycznym jest oceniana przez safety assessora. Dokonuje on oceny bezpieczeństwa kosmetyku jako całości uwzględniając wszystkie składniki, także te śladowe oraz szereg innych parametrów i wyników badań. Surowce zaś podlegają kontroli poziomu zawartości zanieczyszczeń. FDA śledząc to na przestrzeni czasu odnotowała znaczny spadek poziomu 1,4-dioksanu w surowcach. Badania Agencji wykazały również, że 1,4-dioksan szybko odparowuje w kontakcie ze skórą, co dodatkowo zmniejsza (i tak już niewielką) możliwą ilość absorpcji przez skórę, nawet w produktach, które pozostają na jej powierzchni przez wiele godzin.

PEGi w farmacji – co ze szczepionkami?

PEG-i znalazły zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym ze względu na swoją dobrą rozpuszczalność w wodzie i brak toksyczności. Wykorzystywane są np. jako nośniki polimerowe leków, składniki bazowe w maściach, substancje wiążące w tabletkach i czopkach. Warto podkreślić, że podstawowym warunkiem stawianym nośnikom, w tym przypadku PEG-om, jest biozgodność i wspomniany brak toksyczności. PEG-i stosowane są w wielu pozajelitowych preparatach farmaceutycznych obecnych powszechnie na rynku. Preparaty pozajelitowe to leki podawane do organizmu człowieka np. poprzez wstrzyknięcie. Na przykład PEG-3350 jest stosowany w Polsce w preparatach pozajelitowych przy leczeniu wspomagającym lub paliatywnym nieoperacyjnego raka nerki.

PEG-i zostały również wykorzystane w szczepionkach przeciw COVID-19. W związku z trwającą pandemią i prowadzonymi szczepieniami pojawiły się obawy związane z podejrzeniem uczuleń na PEG-i i/lub Polisorbat 80. W szczepionkach firmy Pfizer i Moderny zastosowano PEG-2000, natomiast w szczepionce od firm AstraZeneca i Johnson&Johnson – Polisorbat 80. Składnik Polisorbat 80 jest pochodną PEG-ów, w swojej budowie (strukturze) przypomina strukturę niektórych z nich. Jest wykorzystywany w przemyśle farmaceutycznym jako składnik niektórych leków oraz w przemyśle spożywczym (w przetworach mlecznych) i kosmetycznym (jako emulgator, solubilizator). Składnik oceniony w 2015 r. przez CIR (Cosmetic Ingredient Review) jako bezpieczny do stosowania w produktach kosmetycznych.

Jak wspomniano wcześniej, PEG-i są powszechnie stosowane w lekach, kosmetykach oraz innych produktach. Reakcje alergiczne obserwuje się u kilku osób w skali roku, czyli naprawdę rzadko przy dość dużej skali ich zastosowania. Uwzględniając wszystkie dane Polskie Towarzystwo Alergologiczne (PTA) wydało rekomendacje dotyczące szczepienia osób z alergią i anafilaksją (ciężka natychmiastowa reakcja nadwrażliwości) przeciw COVID-19.

PTA wskazuje, że osoby które w przeszłości nie doświadczyły ciężkiej reakcji nadwrażliwości (anafilakcji) np. na leki, pokarmy nie wymagają konsultacji alergologicznych przed podaniem szczepionki. Jeśli jednak miały w przeszłości takie zdarzenie, powinny przed przyjęciem szczepionki skonsultować się z alergologiem. Warto również zaznaczyć, że osoby z chorobami alergicznymi (np. alergiczny nieżyt nosa, astma, atopowe zapalenie skóry, alergia pokarmowa) nie mają przeciwskazań do przyjęcia szczepienia przeciw COVID-19, jeśli ich choroby alergiczne są prawidłowo leczone i podlegają kontroli.