Jak powstaje opalenizna – promieniowanie UV i jego wpływ na skórę

Promieniowanie ultrafioletowe (UV)

Promieniowanie słoneczne obejmuje 3 zakresy, w zależności od długości fali promieniowania wyróżnia się: promieniowanie podczerwone IR, widzialne (Vis) oraz ultrafioletowe (UV).

Samo promieniowanie ultrafioletowe również dzieli się na trzy zakresy: UVA, UVB i UVC. Efekty i siła oddziaływania promieniowania UV na organizm człowieka, w tym na skórę, zależą od parametrów fizycznych promieniowania, poziomu ekspozycji w danym miejscu na Ziemi i czasie, grubości warstwy ozonowej, warunków atmosferycznych (Index UV) oraz własności osobniczych każdego z nas (Fototyp skóry).

Promieniowanie UVA emituje najniższą energię spośród trzech zakresów promieniowania UV. Wyróżnia się promieniowanie UVA-I (długie) i UVA-II (krótkie). UVA dociera do skóry właściwej i ma znaczący wpływ na fotostarzenie się skóry. Mimo niskiej energii nie jest mniej niebezpieczne niż promieniowanie UVB, bowiem stanowi aż 95% całości promieniowania, które do nas dociera. Jest też stałe w ciągu dni i w ciągu roku, więc my stale musimy się przed nim chronić.

Promieniowanie UVB z uwagi na wysoką energię znacznie silniej oddziałuje na żywe organizmy niż UVA. UVB powoduje powstawanie rumieni i oparzeń słonecznych, ma działanie kancerogenne, więc może doprowadzić do rozwoju raka skóry – czerniaka. Intensywność UVB zależy od pory roku i warunków atmosferycznych, największa jest latem w godzinach południowych.

W całym zakresie promieniowania UV najbardziej niebezpieczne dla organizmów żywych jest UVC. Ma ono najniższą długość fali i najwyższą energię. Na szczęście promieniowanie UVC nie dociera do Ziemi – jest w całości pochłaniane w warstwie stratosfery Ziemi, głównie dzięki obecności warstwy ozonowej. Promieniowanie UVC znalazło jednak „ziemskie” zastosowanie – jest wykorzystywane jako środek bakteriobójczy np. w lampach do sterylizacji.

Indeks UV

Indeks UV to międzynarodowy standard pomiaru promieniowania ultrafioletowego (UV) emitowanego przez Słońce danego dnia, w określonym miejscu. Wiedząc jaki w danym czasie i miejscu jest Indeks UV możesz dobrać odpowiednie środki ochrony przeciwsłonecznej, aby zminimalizować narażenie na szkodliwe działanie promieniowania UV. Im wyższa wartość Indeksu UV tym większe ryzyko wystąpienia rumienia, oparzeń słonecznych w krótszym czasie. Ilość promieniowania UV docierającego do powierzchni Ziemi w danym miejscu i w danym czasie zależy od:

• wysokości Słońca nad horyzontem, czyli od szerokości geograficznej, pory roku i pory dnia
• wysokości nad poziomem morza
• pochłaniania i odbicia promieniowania przez powierzchnię Ziemi i otaczające przedmioty
• występującego zachmurzenia
• zawartości ozonu w atmosferze
• obecności w atmosferze aerozoli i pary wodnej

Jak powstaje opalenizna?

Zmiana koloru naszej skóry na skutek promieniowania UV to reakcja obronna organizmu. Mechanizm obronny polega na wytworzeniu barwnika-melaniny, aby chronić komórki i tkanki przed szkodliwym działaniem UV. Melanina nadaje barwę naszej skórze i włosom. Działa podobnie, jak filtry UV stosowane w kosmetykach. Podczas ekspozycji na promieniowanie UV cząsteczki melaniny ustawiają się tak, aby chronić i blokować dotarcie UV do jąder komórkowych, w których jest nasz materiał genetyczny – tworzą rodzaj tarczy ochronnej, absorbują promieniowanie i przez to chronią skórę lub włosy przed negatywnym działaniem promieni słonecznych.
Opalenizna to efekt poboczny tego procesu. W jej tworzeniu ważne są dwa etapy. Pod wpływem UVA do komórek naskórka uwalniana jest istniejąca już melanina, jest to tzw. opalenizna natychmiastowa. Efekt przyciemnienia skóry najlepiej widoczny jest u osób z ciemniejszą karnacją, na jasnej skórze efekt przyciemnienia skóry często nie jest widoczny. Opalenizna powstała pod wpływem UVB pojawia się z opóźnieniem – po około 3 dniach od ekspozycji na słońce. Promieniowanie UVB wpływa na powstawanie nowych komórek- melanocytów, które produkują melaninę. UVB aktywuje również istniejące już melanocyty do wytworzenia nowej melaniny. To wszystko wymaga czasu, dlatego opalenizna pojawia się z opóźnieniem.

Jak promieniowanie wpływa na nasz organizm?

Reakcja skóry na słońce jest bardzo indywidualna i różna u każdego z nas. Zależy przede wszystkim od naszego fototypu skóry. Klasyfikacja stworzona przez Fitzpatricka wyróżnia 6 fototypów, które odpowiadają możliwym typom reakcji skóry na działanie promieniowania słonecznego. Warto znać swój fototyp, pozwala to na podjęcia decyzji o właściwym poziomie ochrony podczas opalania. Dokładnie opisane 6 fototypów znajduje się na stronie: http://www.uwagaslonce.pl/pl/uv-a-skora/fototypy-skory/

Promieniowanie ultrafioletowe ma złożony wpływ na organizm ludzki, a skutki jakie wywołuje są różnorodne. Efekty działania UV są zarówno pozytywne jak i negatywne.

Do korzystnego wpływu działania ultrafioletu na organizm ludzki zalicza się:

• Syntezę witaminy D
• Światłolecznictwo, wykorzystywane w leczeniu chorób takich jak osteoporoza, łuszczyca, bielactwo czy podczas rekonwalescencji po różnego rodzaju urazach

Niestety nad pozytywnymi efektami działania promieniowania UV przeważają negatywne skutki. Mają one różnorodny charakter oraz zależą od różnych czynników np. głębokości przenikania promieniowania w skórę czy ilości pochłoniętej energii na co ma wpływ m.in. pora dnia i czas przebywania na słońcu.

Do negatywnych skutków promieniowania UV zaliczane jest fotostarzenie skóry, za które przede wszystkim odpowiedzialne jest promieniowanie UVA. Podczas ekspozycji na słońce powstają wolne rodniki, które mają niszczący wpływ na strukturę kolagenu. Fotostarzenie objawia się powstawaniem zmarszczek, przebarwień, teleangiektazji (powstawanie pajączków naczyniowych), przesuszeniem i zmniejszeniem elastyczności skóry.

Promieniowanie UVB wywołuje poparzenia słoneczne, rumień, ale to właśnie ono warunkuje powstawanie opalenizny. Niestety do bardzo ważnych negatywnych skutków jego działania należy immunosupresja, czyli obniżenie funkcji immunologicznych. Mówiąc wprost porażenie zdolności układu odpornościowego do obrony. Pod wpływem UVB zmniejsza się ilość komórek Langerhansa, które odpowiadają za prawidłowe funkcjonowanie odporności organizmu. Efektem tego jest obniżona reakcja immunologiczna, częste występowanie infekcji.

Najgroźniejszymi efektami promieniowania UV są zmiany przednowotworowe i nowotwory skóry (czerniak, rak podstawnokomórkowy i kolczystokomórkowy). Są to skutki przede wszystkim mutagennego działania promieniowania UVB. Oznacza to, że UV uszkadza materiał genetyczny komórek i doprowadza to ich mutacji, czego efektem jest powstanie komórek nowotworowych.

Jak uniknąć negatywnych skutków promieniowania UV?

Aby ochronić skórę przed negatywnym działaniem promieniowania UV należy stosować kosmetyki z filtrami UV. Takie produkty stanowią element profilaktyki przed poparzeniami skóry, niektórymi nowotworami skóry wywoływanymi promieniowaniem słonecznym oraz opóźniają procesy związane z fotostarzeniem. Chcesz wiedzieć więcej o filtrach UV, kosmetykach przeciwsłonecznych i ich oznakowaniu , to wszystko niebawem w kolejnym artykule na kosmopedia.org!   

Czytaj więcej

Jakich składników unikać w kosmetykach?