Temat ograniczania mikroplastiku wprowadzanego do środowiska wodnego jest istotnym zagadnieniem, dlatego też Komisja Europejska postanowiła zająć się tym od strony regulacyjnej i przygotowała projekt aktu, który wprowadził wiele zmian i obowiązków prawnych. Kluczowe jest właściwie identyfikowanie mikroplastików (i ich źródeł), które mogą stanowić ryzyko dla środowiska. Ograniczenie stosowania mikroplastików intencjonalnie dodawanych m.in. do kosmetyków zostało wprowadzone Rozporządzeniem Komisji (UE) 2023/2055 z dnia 25 września 2023 r. zmieniającym załącznik XVII do rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) w odniesieniu do mikrocząstek polimerów syntetycznych [1]. Rozporządzenie 2023/2055 określa mikroplastik jako „cząstki syntetycznego polimeru” (ang. synthetic polymer microparticles – SPM). Dokładna definicja SPM wskazana w rozporządzeniu 2023/2055 brzmi następująco:
„Mikrocząstki polimerów syntetycznych: polimery, które są substancjami stałymi i które spełniają obydwa poniższe warunki:
a) są zawarte w cząstkach i stanowią co najmniej 1 % m/m tych cząstek lub tworzą nieprzerwaną powierzchnię powlekającą te cząstki;
b) co najmniej 1 % m/m cząstek, o których mowa w lit. a), spełnia dowolny z poniższych warunków:
(i) wszystkie wymiary cząstek są równe lub mniejsze niż 5 mm;
(ii) długość cząstek jest równa lub mniejsza niż 15 mm, przy czym stosunek długości tych cząstek do ich średnicy jest większy niż 3” [1].
Mikroplastiki nie będą mogły być wprowadzane do obrotu jako substancje w ich postaci własnej lub, w przypadku obecności w celu nadania pożądanej właściwości, w mieszaninach w stężeniu równym lub większym niż 0,01 %.
Jak widać, nie jest to prosta definicja – raczej mamy tu do czynienia z określonymi kryteriami, które muszą być spełnione, aby dany surowiec mógł być uznany za mikroplastik.
Skład produktu kosmetycznego na opakowaniu przedstawiony jest w postaci wykazu składników zgodnie z ich nazwami INCI. Receptura produktu kosmetycznego tworzona jest z użyciem surowców kosmetycznych, które mogą być pojedynczymi substancjami (składnikami), ale mogą także stanowić mieszaninę kilku składników (składowymi surowca jest więcej niż jeden składnik). Na etapie tworzenia kosmetyku, każdy surowiec poddawany jest restrykcyjnej ocenie pod kątem zgodności z obowiązującymi przepisami. Zatem, zgodnie z obowiązującym prawem, zanim jeszcze kosmetyk trafi na rynek do sprzedaży, analizowane i sprawdzane jest, czy w składzie produktu znajduje się surowiec, który według rozporządzenia 2023/2055, uznany jest za mikrodrobiny polimerów syntetycznych (mikroplastik).
Klasyfikacja składników jako mikroplastiki nie jest jednoznaczna i łatwa do przeprowadzenia – nazwa INCI składnika nie wskazuje czy jest on mikroplastikiem (SPM). Klasyfikacja składnika jako SPM opiera się na weryfikacji szeregu kryteriów (m.in. powyższej definicji) i warunków, które muszą być spełnione, aby dany składnik (np. polimer) mógł być uznany za mikroplastik – jego nazwa INCI o tym nie decyduje.
Nie jest możliwe stworzenie listy składników według INCI, które są mikroplastikami [2], ponieważ każdy składnik kosmetyku wymaga indywidualnej analizy jego właściwości i rzetelnej oceny czy spełnia on definicję mikroplastiku, zgodnie z zapisami rozporządzenia 2023/2055. Nie należy posługiwać się żadnymi nieoficjalnymi, funkcjonującymi w mediach wykazami (listami) składników wymienionymi po nazwie INCI, które ponoć są mikroplastikami, ponieważ takie listy nie są wiarygodnymi źródłami i nie oddają złożoności klasyfikacji surowców jako SPM. Oceniany jest cały surowiec, czyli mieszanina składników o określonej strukturze chemicznej, o określonych parametrach fizykochemicznych, które, co więcej, mogą ulec zmianie w trakcie tworzenia formuły kosmetycznej, albo podczas końcowego użytkowania kosmetyku i finalnie już nie będą spełniać definicji mikroplastiku [3]! Surowce mogą podlegać pewnym wyłączeniom z definicji mikroplastiku lub derogacjom (odstępstwom), wskazanym w rozporządzeniu 2023/2055. Dlatego też do mikroplastiku nie zaliczymy (zgodnie z rozporządzeniem 2023/2055) niemodyfikowanych chemicznie polimerów powstających w efekcie naturalnej polimeryzacji, polimerów posiadających naturalną zdolność do rozkładu (określone warunki biodegradacji), polimerów o rozpuszczalności większej niż 2g/l oraz takich, które nie mają w swojej budowie atomów węgla [1].
Całkowity zakaz stosowania mikroplastików w kosmetykach jest wprowadzany etapami, co przewidział i wprowadził regulator (tj. Komisja Europejska). Rozporządzenie 2023/2055 zapewnia okresy przejściowe na dostosowanie się do nowych wymagań. W niektórych przypadkach zakaz stosowania SPM już wszedł w życie, a dla określonych kategorii produktów zacznie obowiązywać w najbliższych latach. Oprócz zakazów, w niektórych przypadkach, konieczne będzie również spełnienie pewnych wymagań związanych z raportowaniem czy oznakowaniem kosmetyków [1].
Podsumowując, klasyfikacja składników kosmetycznych jako mikroplastiki to skomplikowany proces. Nie istnieje żadna lista mikroplastików (Komisja Europejska również takiej listy nie opublikowała), ponieważ decyzja czy składnik jest mikroplastikiem opiera się na szczegółowej weryfikacji określonych kryteriów – a nazwa INCI nie decyduje czy dany składnik spełnia definicję mikroplastiku (SPM).
Bibliografia:
- https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32023R2055
- https://www.kosmopedia.org/o-tym-sie-mowi/mikroplastiki-mikrodrobiny-polimery-krotkie-abc-dla-uzytkownikow-kosmetykow/
- CE/EFfCI Guidance on the EU Microplastics Restriction” Cosmetics Europe, The European Federation for Cosmetic Ingredients, wersja 2, 2024
Mikroplastiki czytaj więcej
Analizuj składy kosmetyków!
Aplikacja dostępna jest na telefonach z system Android oraz iOS. Wystarczy, że klikniesz poniżej w jeden z wybranych systemów, a zostaniesz przeniesiony bezpośrednio do sklepu, by móc pobrać aplikację na swój telefon.
